Shota Rustaveli - შოთა რუსთაველის ვეფხისტყაოსანი - 84-164 lyrics

ნახვა არაბთა მეფისაგან მის ყმისა ვეფხისტყაოსნისა 84 ნახეს უცხო მოყმე ვინმე, ჯდა მტირალი წყლისა პირსა, შავი ცხენი სადავითა ჰყვა ლომსა და ვითა გმირსა, ხშირად ესხა მარგალიტი ლაგამ-აბჯარ-უნაგირსა. ცრემლსა ვარდი დაეთრთვილა, გულსა მდუღრად ანატირსა. 85 მას ტანსა კაბა ემოსა, გარე-თმა ვეფხის ტყავისა, ვეფხის ტყავისა ქუდივე იყო სარქმელი თავისა, ხელთა ნაჭედი მათრახი ჰქონდა უსხოსი მკლავისა; ნახეს და ნახვა მოუნდა უცხოსა სანახავისა. 86 წავიდა მონა საუბრად მის ყმისა გულ-მდუღარისად, თავ-ჩამოგდებით მტირლისა, არ ჭვრეტით მოლიზღარისად, - მუნვე წვიმს წვიმა ბროლისა, ჰგია გიშრისა ღარი სად, - ახლოს მივიდა, მოსცალდა სიტყვისა თქმად აღარისად. 87 ვერა ჰკადრა საუბარი, მონა მეტად შეუზარდა, დიდხან უჭვრეტს გაკვირვებით, თუცა გული უმაგარდა; მოახსენა: “გიბრძანებსო”, ახლოს მიდგა, დაუწყნარდა. იგი ტირს და არა ესმის მისგან, გაუუმეცარდა. 88 მის მონისა არა ესმა სიტყვა, არცა ნაუბარი, მათ ლაშქართა ზახილისა იყო ერთობ უგრძნობარი, უცხოდ რადმე ამოსკვნოდა გული ცეცხლთა ნადებარი, ცრემლსა სისხლი ერეოდა, გასდის, ვითა ნაგუბარი. 89 სხვაგან ქრის მისი გონება, მისმან თავისა წონამან! ესე მეფისა ბრძანება ერთხელ კვლა ჰკადრა მონამან. არცა დააგდო ტირილი, არცა რა გაიგონა მან, არცა გახლიჩა ბაგეთათ თავი ვარდისა კონამან. 90 რა პასუხი არა გასცა, მონა გარე შემობრუნდა, როსტანს ჰკადრა: “შემიტყვია, იმას თქვენი არა უნდა; თვალნი მზეებრ გამირეტდეს, გული მეტად შემიძრწუნდა, ვერ ვასმინე საუბარი, მით დავყოვნე ხანი მუნ, და”. 91 მეფე გაკვირდა, გა-ცა-წყრა, გული უც მისთვის მწყრომარე; გაგზავნა მონა თორმეტი მისი წინაშე მდგომარე, უბრძანა: “ხელთა აიღეთ აბჯარი თქვენ საომარე, მიდით და აქა მომგვარეთ, ვინ არის იქი მჯდომარე”. 92 მონანი მიდგეს, მივიდეს, გახდა აბჯრისა ჩხარია; მაშინღა შეკრთა იგი ყმა, ტირს, მეტად გულ-მდუღარია, თვალნი მოარნა ყოველგან, ნახა ლაშქართა ჯარია, ერთხელ ესე თქვა: “ვა მეო!”, სხვად არას მოუბარია. 93 თვალთა ხელი უკუივლო, ცხელნი ცრემლნი მოიწურნა, ხრმალ-კაპარჭი მოიმაგრა, მკლავნი გაიმამაცურნა, ცხენსა შეჯდა, - მონათამცა საუბარნი რად იყურნა! - სხვასა მხარსა გაემართა, მათი ჭირი არ განკურნა. 94 მონათა ხელი გამართეს მის ყმისა შესაპყრობელად. მან, გლახ, იგინი დახადნა მტერთაცა საწყალობელად: ჰკრა ერთმანერთსა, დახოცნა თავსა ხელ-აღუპყრობელად, ზოგსა გადაჰკრის მათრახი მკერდამდის გასაპობელად. 95 მეფე გაწყრა, გაგულისდა, ლაშქარნიცა შეუზახნა; მან მდევართა მიწევნამდის არ უჭვრიტნა, არცა ნახნა, რაზომნიცა მიეწივნეს, ყოვლნი მკვდართა დაასახნა, კაცი კაცსა შემოსტყორცა, როსტან ამად ივაგლახნა. 96 შესხდეს მეფე და ავთანდილ მის ყმისა მისაწეველად. იგი ლაღი და უკადრი მივა ტანისა მრხეველად, ტაიჭი მიუქს მერანსა, მიეფინების მზე ველად, შეიგნა მისლვა მეფისა მისად უკანა მდეველად. 97 რა ცნა, მეფე მოვიდაო, ჰკრა მათრახი მისსა ცხენსა. მასვე წამსა დაიკარგა, - არ უნახავს თვალსა ჩვენსა, - ჰგვანდა ქვესკნელს ჩაძრომილსა ანუ ზეცად ანაფრენსა; ეძებდეს და ვერ ჰპოვებდეს კვალსა მისგან წანარბენსა. 98 კვალი ძებნეს და უკვირდა ვერ-პოვნა ნაკვალევისა, აგრე კვალ-წმიდად წარხდომა კაცისა, ვითა დევისა; ლაშქარნი მკვდართა სტიროდეს, სწრაფა აქვს წყლულთა ხვევისა. მეფემან ბრძანა: “ვნახეო მიზეზი ლხინთა ლევისა”. 99 ბრძანა: “ღმერთსა მოეწყინა აქანამდის ჩემი შვება, ამად მიყო სიამისა სიმწარითა დანავღლება, სიკვდილამდის დამაწყლულა, ვერვის ძალ-უც განკურნება. მასვე მადლი! ესე იყო წადილი და მისი ნება”. 100 ესე თქვა და შემობრუნდა, დაღრეჯილი წამოვიდა, არცაღა ჰკრა ასპარეზსა, ვამი ვამსა მოურთვიდა; ყველაკაი მოიშალა, სადაცა ვინ მხეცთა სრვიდა; ზოგთა თქვეს, თუ: “მართალია”, ზოგი: “ღმერთო!”, უზრახვიდა. 101 მეფე საწოლს შემოვიდა სევდიანი, დაღრეჯილი; მისგან კიდე არვინ შეჰყვა, ავთანდილ უჩნს ვითა შვილი. ყველაკაი გაიყარა, ჯალაბი ჩანს არ-დაჯრილი. გაბედითდა სიხარული, ჩაღანა და ჩანგი ტკბილი. 102 თინათინს ესმა მამისა ეგეთი დაღრეჯილობა, ადგა და კარსა მივიდა, - ჰქონდა მზისაცა ცილობა, - მოლარე იხმო, უბრძანა: “ძილია, თუ ღვიძილობა?» მან მოახსენა: “დაღრეჯით ზის, სჭირსო ფერ-შეცვლილობა. 103 “ერთიღა ახლავს ავთანდილ, წინაშე უზის სკამითა; უცხო ყმა ვინმე უნახავს, ასრე დაღრეჯით ამით ა”. თინათინ ბრძანა: “აწ წავალ, შესლვა არ ჩემგან ჟამით ა, მიკითხოს, ჰკადრე: იყო-თქო აქა ერთისა წამითა”. 104 ხანი გამოხდა, იკითხა: “ნეტარ, რასა იქმს ქალიო, ჩემი ლხინი და ჯავარი, ჩემი სოფლისა წყალიო?» მოლარე ჰკადრებს: “მოვიდა აწეღა ფერ-ნამკრთალიო, დაღრეჯით გცნა და მიბრუნდა წინაშე მომავალიო”. 105 უბრძანა, თუ: “წადი, უხმე! უმისობა ვით გავძლეო? მოახსენე: «რად დაჰბრუნდი შენ, მამისა სიცოცხლეო? მოდი, ჭმუნვა გამიქარვე, გულსა წყლულსა მეწამლეო, გითხრა ჩემი სამიზეზო, მე თუ ლხინთა რად დავლეო»”. 106 თინათინ ადგა, მივიდა, მიჰყვა მამისა ნებასა, უგავს პირისა სინათლე მთვარისა მოვანებასა. მამამან გვერდსა დაისვა, აკოცა ნება-ნებასა, უბრძანა: “მახლავ რად არა, რად მელი მოყვანებასა?» 107 ქალმან ჰკადრა: “ხელმწიფეო, დაღრეჯილსა ვინცა გცნობდეს, ვინმცა გნახა კადნიერად, რაზომ გინდა ამაყობდეს! თქვენნი აგრე დაღრეჯანი მნათობთაცა დაამხობდეს! კაცმან საქმე მოიგვაროს, ვეჭვ, ჭმუნვასა ესე სჯობდეს”. 108 უბრძანა: “შვილო, რაზომცა მჭირს საქმე სავაგლახია, შენი ჭვრეტა და სიახლე ლხინადვე დამისახია, მომაქარვები სევდისა, მართ ვითა მუფარახია. ვეჭვ, რა სცნა, შენცა მამართლო, ჩემი სულთქმა და ახია. 109 “უცხოსა და საკვირველსა ყმასა რასმე გარდვეკიდე, მისმან შუქმან განანათლა სამყარო და ხმელთა კიდე. რა უმძიმდა, არ ვიცოდი, ან ტიროდა ვისთვის კიდე; ჩემად ნახვად არ მოვიდა, გავგულისდი, წავეკიდე. 110 “მე რა მნახა, ცხენსა შეჯდა, თვალთა ცრემლნი მოიხოცნა. შესაპყრობლად შევუზახენ, სპანი სრულად დამიხოცნა, ვითა ეშმა დამეკარგა, არ კაცურად გარდამკოცნა, ჯერთცა ესე არა ვიცი, ცხადი იყო, თუ მეოცნა. 111 “აწ ესე მიკვირს, რა იყო, ანუ რა ვნახე და რული! მან დამიხოცა ლაშქარი, სისხლი ადინა ღვარული. კაცად ხორცისად ვით ითქმის ისრე თვალთაგან ფარული?! უცილოდ ღმერთსა მოვსძულდი აქამდის მე მხიარული. 112 “ტკბილნი მისნი წყალობანი ბოლოდ ასრე გამემწარნეს, დამავიწყდა, რაცა დღენი მხიარულსა წამეარნეს. ყოვლმან პირმან ვაგლახ მიყოს, ვეღარავინ მინეტარნეს, სადამდისცა დღენი მესხნენ, ვეღარამან გამახარნეს!» 113 ქალმან ჰკადრა: “მოგახსენებ მე სიტყვასა დანაყბედსა: ჰე მეფეო! რად ემდურვი ანუ ღმერთსა, ანუ ბედსა? რად დასწამებ სიმწარესა ყოველთათვის ტკბილად მხედსა? ბოროტიმცა რად შეექმნა კეთილისა შემოქმედსა? 114 “მე ამას ვარჩევ: მეფე ხარ, მეფეთა ზედა მფლობელი, შორს არის თქვენი საზღვარი, ბრძანება-მიუთხრობელი. გაგზავნე კაცი ყოველგან მისთა ამბავთა მცნობელი, ადრე სცნობ, არის იგი ყმა შობილი, თუ უშობელი”. 115 მოასხნეს კაცნი, გაგზავნეს ოთხთავე ცისა კიდეთა, უბრძანეს: “წადით, პატიჟთა თავიმცა რად დაჰრიდეთა? მონახეთ, ძებნეთ იგი ყმა, სხვად ნურად მოიცლიდეთა, მისწერეთ წიგნი, სადაცა ვერ მისწვდეთ, ვერ მიხვიდეთა”. 116 კაცნი წავიდეს, იარეს მათ ერთი წელიწადია, მონახეს, ძებნეს იგი ყმა, იკითხეს კვლა და კვლა დია, ვერ ნახეს მისი მნახავი ღმრთისაგან დანაბადია, ცუდად მაშვრალნი მოვიდეს, მათსავე გულსა ზადია. 117 მონათა ჰკადრეს: “მეფეო, ჩვენ ხმელნი მოვიარენით, მაგრამ ვერ ვპოვეთ იგი ყმა, მით ვერა გავიხარენით, მისსა მნახავსა სულ-დგმულსა კაცსა ვერ შევეყარენით, ჩვენ ვერა გარგეთ, საქმენი სხვანი რამ მოიგვარენით”. 118 მეფე ბრძანებს: “მართალ იყო ასული და ჩემი ძეო, ვნახე რამე ეშმაკისა სიცრუვე და სიბილწეო, ჩემად მტერად წამოსრული, გარდმოჭრილი ზეცით ზეო. გამიშვია შეჭირვება, არა მგამა ყოლა მეო”. 119 ესე თქვა და სიხარულით თამაშობა ადიადა. მგოსანი და მოშაითი უხმეს, პოვეს რაცა სადა. დია გასცა საბოძვარი, ყველა დარბაზს შემოხადა. მისი მსგავსი სიუხვითა ღმერთმან სხვამცა რა დაჰბადა! თინათინისაგან ავთანდილის გაგზავნა მის ყმის საძებრად 120 ავთანდილ ჯდა მარტო საწოლს, ეცვა ოდენ მართ პერანგი, იმღერდა და იხარებდა, წინა ედგა ერთი ჩანგი. შემოვიდა მას წინაშე თინათინის მონა ზანგი, მოახსენა: “გიბრძანებსო ტანი ალვა, პირი მანგი”. 121 ავთანდილს მიჰხვდა მოსმენა საქმისა სანატრელისა, ადგა და კაბა ჩაიცვა, მჯობი ყოვლისა ჭრელისა; უხარის შეყრა ვარდისა, არ ერთგან შეუყრელისა. ამოა ჭვრეტა ტურფისა, სიახლე საყვარელისა! 122 ავთანდილ ლაღი, უკადრი მივა, არვისგან ჰრცხვენოდა, მას ნახავს, ვისთა ვამთაგან ცრემლი მრავალჯერ სდენოდა; იგი უებრო ქუშად ჯდა, ელვისა მსგავსად შვენოდა, მთვარესა მისთა შუქთაგან უკუნი გარდაჰფენოდა. 123 გაძრცვილსა ტანსა ემოსნეს ყარყუმნი უსაპირონი, ებურნეს მოშლით რიდენი, ფასისა თქმად საჭირონი, ჰშვენოდეს შავნი წამწამნი, გულისა გასაგმირონი, მას თეთრსა ყელსა ეხვივნეს გრძლად თმანი არ-უხშირონი. 124 დაღრეჯით იყო მჯდომარე ძოწეულითა რიდითა; ავთანდილს უთხრა დაჯდომა წყნარად, ცნობითა მშვიდითა. მონამან სელნი დაუდგნა, დაჯდა კრძალვით და რიდითა. პირის-პირ პირსა უჭვრეტდა, სავსე ლხინითა დიდითა. 125 ქალმა უბრძანა: “ზარი მლევს მე ამისისა თხრობისა; მწადდა არა-თქმა, რომლისა ღონე არა მაქვს თმობისა, მაგრა იცია მიზეზი შენისა აქა ხმობისა, რად ვზი ქუშად და დაღრეჯით ასრე მიხდილი ცნობისა?» 126 ყმამან ჰკადრა: “საზაროსა ჩემგან თქმაღა ვით იქმნების? მზესა მთვარე შეეყაროს, დაილევის, და-ცა-ჭნების; აზრად არად აღარა მცალს, თავი ჩემი მეგონების, თქვენვე ბრძანეთ, რაცა გიმძიმს, ანუ რაცა გეკურნების”. 127 ქალმან უთხრა საუბარი კეკლუც-სიტყვად, არ დუხჭირად; იტყვის: “თუცა აქანამდის ჩემგან შორს ხარ დანამჭირად, გიკვირს, მოგხვდა წამის ყოფით საქმე შენგან საეჭვი რად, მაგრა გითხრა პირველ ხვალმე, სენი მე მჭირს რაცა ჭირად. 128 “გახსოვს, ოდეს შენ და როსტანს მინდორს მხეცი დაგეხოცა, ყმა გენახა უცხო ვინმე, რომე ცრემლი მოეხოცა? მას უკანით გონებამან მისმან ასრე დამამხოცა, შენ გენუკვი მონახვასა, კიდით კიდე მოჰლახო ცა. 129 “აქანამდის ნაუბარსა თუცა ვერას ვერ გეტყვია, მაგრა შორით სიყვარული შენგან ჩემი შემიტყვია, ვიცი, რომე გაუწყვედლად თვალთათ ცრემლი გისეტყვია, შეუპყრიხარ სიყვარულსა, გული შენი დაუტყვია. 130 “ასრე გითხრა, სამსახური ჩემი გმართებს ამად ორად: პირველ, ყმა ხარ, ხორციელი არვინა გვყავს შენად სწორად, მერმე, ჩემი მიჯნური ხარ, დასტურია, არ ნაჭორად; წადი, იგი მოყმე ძებნე, ახლოს იყოს, თუნდა შორად. 131 “შენგან ჩემი სიყვარული ამით უფრო გაამყარე, რომე დამხსნა შეჭირვება, ეშმა ბილწი ასაპყარე. გულსა გარე საიმედო ია მორგე, ვარდი ყარე, მერმე მოდი, ლომო, მზესა შეგეყრები, შემეყარე. 132 “სამსა ძებნე წელიწადსა იგი შენი საძებარი; ჰპოვო, მოდი გამარჯვებით, მხიარულად მოუბარი; ვერა ჰპოვებ, დავიჯერებ, იყო თურე უჩინარი; კოკობი და დაუფრჭვნელი ვარდი დაგხვდე დაუმჭნარი. 133 “ფიცით გითხრობ: შენგან კიდე თუ შევირთო რაცა ქმარი, მზეცა მომხვდეს ხორციელი, ჩემთვის კაცად შენაქმარი, სრულად მოვსწყდე სამოთხესა, ქვესკნელს ვიყო დასანთქმარი, შენი მკლვიდეს სიყვარული, გულსა დანა ასაქმარი”. 134 მოახსენა ყმამან: “მზეო, ვინ გიშერი აწამწამე, სხვა პასუხი რამცა გკადრე, ანუ რამცა შევიწამე? მე სიკვდილსა მოველოდი, შენ სიცოცხლე გამიწამე, ვითა მონა, სამსახურად გაღანამცა წავე, წა, მე!» 135 კვლაცა ჰკადრა: “აჰა, მზეო, რათგან ღმერთმან მზედ დაგბადა, მით გმორჩილობს, ზეციერი მნათობია რაცა სადა; მე რომ თქვენგან მოვისმინე წყალობანი, მედიადა. ვარდი ჩემი არ დაჭნების, შუქი შენი იეფად ა”. 136 კვლა შეჰფიცეს ერთმანერთსა, დააპირეს ესე პირი, გასალდეს და გაამრავლეს საუბარი სიტყვა-ხშირი, გაადვილდა, აქანამდის გარდეხადა რაცა ჭირი, თეთრთა კბილთათ გამოჰკრთების თეთრი ელვა ვითა ჭვირი. 137 ერთგან დასხდეს, ილაღობეს, საუბარი ასად აგეს, ბროლ-ბადახში შეხვეული და გიშერი ასადაგეს; ყმა ეტყვის, თუ: “შენთა მჭვრეტთა თავი ხელი, ა, სად აგეს! ცეცხლთა, მანდით მოდებულთა, გული ჩემი ასადაგეს”. 138 ყმა წავიდა, სიშორესა თუცა მისსა ვერ გასძლებდა, უკუღმავე იხედვიდა, თვალთა რეტად აყოლებდა, ბროლსა სეტყვს და ვარდსა აზრობს, ტანსა მჭევრსა ათრთოლებდა, გული ჰქონდა გულისათვის, სიყვარულსა ავალებდა. 139 თქვა: “მზეო, ვარდსა სიშორე შენი დამაჩნდეს ეს ადრე, ბროლი და ლალი გასრულვარ ქარვისა უყვითლესად-რე. მაშინ რაღა ვქმნა, ვერ-ჭვრეტა რა მომხვდეს კვლა უგრძესად-რე! ხამს მოყვრისათვის სიკვდილი, ესე მე დამიც წესად-რე”. 140 საწოლს დაწვა, ტირს, მტირალსა ცრემლი ძნელად ეხოცების, ვითა ვერხვი ქარისაგან, ირხევის და იკეცების; რა მიჰლულნის, სიახლევე საყვარლისა ეოცების, შეკრთის, დიდნი დაიზახნის, მით პატიჟი ეოცების. 141 მოშორვება საყვარლისა მას შეჰქმნოდა მისად ღაზოდ, ცრემლსა ვითა მარგალიტსა ჰყრის ვარდისა დასანაზოდ. რა გათენდა, შეეკაზმა მისთა მჭვრეტთა სალამაზოდ, ცხენსა შეჯდა, გაემართა, დარბაზს მივა სადარბაზოდ. 142 დარბაზს ეჯიბი შეგზავნა, მართ მისგან შენარონია, შესთვალა: “გკადრებ, მეფეო, მე ესე გამიგონია; ყოველი პირი მიწისა თქვენ ხრმლითა დაგიმონია, აწ თუ სჯობს, ესე ამბავი ცნან, რაცა გარემონია. 143 “მე წავიდე, მოვიარო, ვილაშქრო და ვინაპირო, თინათინის ხელმწიფობა მტერთა თქვენთა გულსა ვჰგმირო, მორჩილ-ქმნილი გავახარო, ურჩი ყოვლი ავატირო, ძღვენნი გკადრნე ზედა-ზედა, არ სალამი დავაძვირო”. 144 მეფესა ეთქვა ამისი დიადი მადრიელობა, ებრძანა: “ლომო, არა გჭირს შენ ომთა გარდუხდელობა, აწ მაგა შენსა თათბირსა ჰგავსო შენივე ქველობა. წა, მაგრა მომხვდეს, რაღა ვქმნა, თუ სიშორისა გრძელობა!» 145 ყმა შევიდა, თაყვანის-სცა, მადლი რამე მოახსენა: “ხელმწიფეო, მიკვირს, ქება რად იკადრეთ ჩემი თქვენა?! აწ ნუთუმცა კვლა ნახვითა ღმერთმან ბნელი გამითენა, პირი თქვენი მხიარული მხიარულსა კვლა მიჩვენა!”. 146 მეფე ყელსა მოეკიდა, გარდაკოცნა ვითა შვილი. სხვა მათებრი არ ყოფილა არ გამზრდელი, არ გაზრდილი! ყმა ადგა და წამოვიდა, მას დღე მათი ჩანს გაყრილი; როსტან მისთვის აატირა გონიერი გული, ლბილი. 147 გამოემართა ავთანდილ, მოყმე მხნე, ლაღად მავალი. ოც დღე იარა, ღამეცა დღეზედა წაჰრთო მრავალი. იგია ლხინი სოფლისა, იგია ნივთი და ვალი, არ მისცილდება თინათინ მისი მას, ვისგან სწვავ ალი. 148 რა მოვიდა, სიხარული შიგან გახდა სამეფოსა. მოეგებნეს დიდებულნი, ძღვენსა სძღვნიდეს იეფოსა. იგი პირ-მზე არ მოსცთების სიარულსა სასწრაფოსა. მიჰხვდეს მყოფნი მას წინაშე სიხარულსა სადაფოსა. 149 ქალაქი ჰქონდა მაგარი საზაროდ სანაპიროსა, გარე კლდე იყო, გიამბობ ზღუდესა უქვიტკიროსა. ყმამან მუნ დაყო სამი დღე ამოსა სანადიროსა, გაზრდილი მისი შერმადინ დაისვა სავაზიროსა. 150 ესეა მონა შერმადინ, ზემოთცა სახელ-დებული, თანა-შეზრდილი, ერთგული და მისთვის თავ-დადებული. მან არ იცოდა აქამდის მის ყმისა ცეცხლი დებული, აწ გაუცხადა სიტყვები მის მზისა იმედებული. 151 უბრძანა: “აჰა, შერმადინ, ამად მე შენგან მრცხვენიან, ჩემნი საქმენი ყოველნი გცოდნიან გაგივლენიან, მაგრა არ იცი, აქამდის რანიცა ცრემლნი მდენიან! მე ვისგან მქონდეს პატიჟნი, აწ მასვე მოულხენიან. 152 “მოუკლავარ თინათინის სურვილსა და სიყვარულსა, ცრემლი ცხელი ასოვლებდის ნარგისთაგან ვარდსა ზრულსა, ვერ ვაჩენდი აქანამდის ჭირსა ჩემგან დაფარულსა, აწ მიბრძანა საიმედო, ამად მხედავ მხიარულსა. 153 “მიბრძანა: «მიცან ამბავი მის ყმისა დაკარგულისა, მოხვიდე, სრულ-ვქმნა მაშინღა შენი წადილი გულისა, ქმარი არ მინდა უშენოდ, მომხვდეს ხისაცა რგულისა!» მომცა წამალი გულისა, აქამდის დადაგულისა. 154 “პირველ, ყმა ვარ, წასლვა მინდა პატრონისა სამსახურად, - ხამს მეფეთა ერთგულობა, ყოფა გვმართებს ყმასა ყმურად, - მერმე, ცეცხლი დაუვსია, აღარა მწვავს გულსა მურად. ხამს, თუ კაცი არ შეუდრკეს ჭირს, მიუხდეს მამაცურად. 155 “ვართ უმოყვრესნი მე და შენ ყოველთა პატრონ-ყმათასა, ამისთვის გნუკევ სმენასა შენ ამა ჩემთა ხმათასა: ჩემ წილ დაგაგდებ პატრონად, თავადად ჩემთა სპათასა, ამა საქმესა ვერა ვიქმ მე განდობასა სხვათასა. 156 “ლაშქართა და დიდებულთა ალაშქრებდი, ჰპატრონობდი; დარბაზს კაცსა გაჰგზავნიდი და ამბავსა მათსა სცნობდი, წიგნსა სწერდი ჩემ მაგიერ, უფასოსა ძღვენსა სძღვნობდი, აქა სადმე არ-ყოფასა ჩემსა მათმცა რად აგრძნობდი! 157 “ლაშქრობა და ნადირობა შენი ჩემსა დაასახე, აქათ სამ წელ მომიცადე, ხვაშიადი შემინახე, მე ნუთუმცა შემოვბრუნდი, ალვა ჩემი არ დაჭნა ხე, არ მოვბრუნდე, მომიგლოვე, მიტირე და მივაგლახე. 158 “მაშინღა ჰკადრე მეფესა არ საქმე სასურვალია, აცნობე ჩემი სიკვდილი, - იყავ მართ ვითა მთრვალია, - მიჰხვდა-თქო საქმე, რომელი ყოვლთათვის გარდუვალია. გლახაკთა მიეც საჭურჭლე, ოქრო, ვერცხლი და რვალია. 159 “მაშინ უფრო მომეხმარე, ამისგანცა უფრო მხნედ-რე, ნუთუ ადრე დამივიწყო? მახსენებდე ზედა-ზედ-რე! მეტად კარგად დამიურვე, სული ჩემი შეივედრე, ზრდანი ჩემნი მოიგონენ, გული შენი მოიმდედრე”. 160 რა მონამან მოისმინა, გაუკვირდა, შეეზარა, თვალთათ ვითა მარგალიტი ცრემლი ცხელი გარდმოყარა, მოახსენა: “უშენომან გულმან რამცა გაიხარა! ვიცი, რომე არ დასდგები, მაგას გიშლი ამად არა. 161 «ჩემად ნაცვლად დაგაგდებო», - ესე სიტყვა ვით მიბრძანე? რაგვარა ვქმნა პატრონობა? რამც გიფერე, რამც გიგვანე? შენ მარტოსა გიგონებდე, მემცა მიწა ვიაკვანე! სჯობს ორნივე გავიპარნეთ, წამოგყვები, წამიტანე!» 162 ყმამან უთხრა: “მომისმინე, მართლად გითხრობ, არა ჭრელად: რა მიჯნური ველთა რბოდეს, მარტო უნდა გასაჭრელად. მარგალიტი არვის მიჰხვდეს უსასყიდლოდ, უვაჭრელად, კაცი ცრუ და მოღალატე ხამს ლახვრითა დასაჭრელად. 163 “ვისმცა ვუთხარ ხვაშიადი? შენგან კიდე არვინ ვარგა, უშენოსა პატრონობა ვის მივანდო, ვინ იქმს კარგა? სანაპირო გაამაგრე, მტერმან ახლოს ვერ იბარგა, კვლა ნუთუმცა შემოვიქეც, ღმერთმან სრულად არ დამკარგა. 164 “ფათერაკი სწორად მოჰკლავს, ერთი იყოს, თუნდა ასი; მარტოობა ვერას მიზამს, მცავს თუ ცისა ძალთა დასი; აქათ სამ წელ არ მოვიდე, მაშინ გმართებს გლოვა, ფლასი; წიგნსა მოგცემ, გმორჩილობდენ, ვინცა იყოს ჩემი ხასი”.